PAUL ELUARD: LIBERTE – פֿרײַהײט – FRAYHEYT
Le 18 novembre 1952, Paul Eluard s’était éteint. Son poème “Liberté” avait incarné la résistance française. Il fut parachuté à des milliers d’exemplaires par les avions anglais au-dessus de la France occupée.
La disparition d’Eluard émut le monde entier et le premier numéro du Parizer Tsaytshrift, publié au début de 1953, lui rendit hommage avec une traduction de “Liberté” en yiddish par Mordkhe Litvine.
Sur mes cahiers d’écolier
Sur mon pupitre et les arbres
Sur le sable et la neige
J’écris ton nom
Oyf di bleter fun mayn shulheft
Oyf mayn shulbank un di beymer
Oyfn shney un oyf di zamdn
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף די בלעטער פֿון מײַן שולהעפֿט
אױף מײַן שולבאַנק און די בײמער
אױפֿן שנײ און אױף די זאַמדן
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur toutes les pages lues
Sur toutes les pages blanches
Pierre sang papier ou cendre
J’écris ton nom
Oyf di zaytn vos ikh leyen
Un oyf ale vayse zaytn
Shteyner blut papir tsi ashn
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף די זײַטן װאָס איך לײען
און אױף אַלע װײַסע זײַטן
שטײנער בלוט פּאַפּיר און אַשן
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur les images dorées
Sur les armes des guerriers
Sur la couronne des rois
J’écris ton nom
Oyf di bilder di bagildte
Oyf di vafn fun di kriger
Oyf der kroyn fun di mlokhim
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף די בילדער די באַגילדטע
אױף די װאַפֿן פֿון די קריגער
אױף דער קרױן פֿון די מלכים
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur la jungle et le désert
Sur les nids sur les genêts
Sur l’écho de mon enfance
J’écris ton nom
Oyf dem midber un dem dzhungl
Oyf di nester un genister
Oyfn nokhklang fun mayn kindheyt
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף דעם מדבר און דעם דזשונגל
אױף די נעסטער און געניסטער
אױפֿן נאָכקלאַנג פֿון מײַן קינדהײט
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur les merveilles des nuits
Sur le pain blanc des journées
Sur les saisons fiancées
J’écris ton nom
Oyf der nakht mit ire vunder
Oyfn tog dem broyt dem vaysn
Oyf dem yors farknaste zmanim
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף דער נכט מיט אירע װונדער
אױפֿן טאָג דעם ברױט דעם װײַסן
אױף דעם יאָרס פֿאַרקנסטע זמנים
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur tous mes chiffons d’azur
Sur l’étang soleil moisi
Sur le lac lune vivante
J’écris ton nom
Oyf yeden tsoyt fun treyles
Oyf dem stavs der zun der griner
Oyf dem taykhs levone-zilber
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף איעדן צױט פֿון תּכלת
אױף דעם סטאַװס דער זון דער גרינער
אױף דעם טײַכס לבנה-זילבער
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur les champs sur l’horizon
Sur les ailes des oiseaux
Et sur le moulin des ombres
J’écris ton mon
Oyfn feld un himl-zaytn
Oyf di fliglen fun di feygl
Oyf der vintmil fun di shotns
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױפֿן פֿעלד און הימל-זײַטן
אױף די פֿליגלען פֿון די פֿײגל
אױף דער װינטמיל פֿון די שאָטנס
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur chaque bouffée d’aurore
Sur la mer sur les bateaux
Sur la montagne démente
J’écris ton nom
Oyf yedn hoykh fun morgn
Oyfn yam un oyf di shifn
Oyf di berg di vild-tselozte
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף איעדן הױך פֿון מאָרגן
אױפֿן ים און אױף די שיפֿן
אױף די בערג די װילד-צעלאָזטע
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur la mousse des nuages
Sur les sueurs de l’orage
Sur la pluie épaisse et fade
J’écris ton nom
Oyf di shoymen fun di volkns
Oyfn shveys funem geviter
Oyfn nudnem shvern regn
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף די שױמען פֿון די װאָלקנס
אױפֿן שװײס פֿונעם געװיטער
אױפֿן נודנעם שװערן רעגן
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur les formes scintillantes
Sur les cloches des couleurs
Sur la vérité physique
J’écris ton nom
Oyf di finklendike formen
Oyf di glokn fun di farbn
Oyf der fizisher mamoshes
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף די פֿינקלענדיקע פֿאָרמען
אױף די גלאָקן פֿון די פֿאַרבן
אױף דער פֿיזישער ממשות
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur les sentiers éveillés
Sur les routes déployées
Sur les places qui débordent
J’écris ton nom
Oyf di oyfgevekte shtegn
Oyf di vegn di tsevigte
Oyf di pletser iberfleytste
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף די אױפֿגעװעקעטע שטעגן
אױף די װעגן די צעװיגטע
אױף די פּלעצער איבערפֿלײצטע
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur la lampe qui s’allume
Sur la lampe qui s’éteint
Sur mes maisons réunies
J’écris ton nom
Oyf dem lomp vos heybt on loykhtn
Oyf dem lomp vos vert farloshn
Oyf di heymen mayne ale
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף דעם לאָמפּ װאָס הײבט אָן לױכטן
אױף דעם לאָמפּ װאָס װערט פֿאַרלאָשן
אױף די הײמען מײַנע אַלע
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur le fruit coupé en deux
Du miroir et de ma chambre
Sur mon lit coquille vide
J’écris ton nom
Oyf dem frukht in tsvey tseshnitn
Funem shpigl un mayn tsimer
Oyf mayn bet a puste mushl
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף דעם פֿרוכט אין צװײ צעשניטן
פֿונעם שפּיגל און מײַן צימער
אױף מײַן בעט אַ פּוסטע מושל
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur mon chien gourmand et tendre
Sur ses oreilles dressées
Sur sa patte maladroite
J’écris ton nom
Oyf mayn hunt dem lashtshendikn
Zayne oyern farshpitste
Oyf zayn oysgekrumter lape
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף מײַן הונט דעם לאַשטשענדיקן
זײַנע אױערן פֿאַרשפּיצטע
אױף זײַן אױסגעקרומטער לאַפּע
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur le tremplin de ma porte
Sur les objets familiers
Sur le flot du feu béni
J’écris ton nom
Oyfn shvel fun tir fun mayner
Oyf di heymishlekhe zakhn
Oyfn shtrom gebentshtn fayer
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױפֿן שװעל פֿון טיר פֿון מײַנער
אױף די הײמישלעכע זאַכן
אױפֿן שטראָם געבענטשטן פֿײַער
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur toute chair accordée
Sur le front de mes amis
Sur chaque main qui se tend
J’écris ton nom
Oyf yedn layb geshenken
Oyf dem shtern fun khaveyrim
Un oyf yeder hant geshtrekter
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף איעדן לײַב געשענקען
אױף דעם שטערן פֿון חברים
און אױף איעדער האַנט געשטערקטער
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur la vitre des surprises
Sur les lèvres attentives
Bien au-dessus du silence
J’écris ton nom
Oyfn shoyb fun umdervarten
Oyf di oyfmerkzame lipn
Hoykh oyf yenem zayt fun shvaygn
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױפֿן שױב פֿון אומדערװאַרטן
אױף די אױפֿמערקזאַמע ליפּן
הױך אױף יענער זײַט פֿון שװײַגן
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur mes refuges détruits
Sur mes phares écroulés
Sur les murs de mon ennui
J’écris ton nom
Oyf mayn vistn mokem-miklet
Mayne loykht-turems tseshterte
Oyf der toyer fun mayn umet
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף מײַן װיסטן מקום-מקלט
מײַנע לױכט-טורעמס צעשטערטע
אױף דער טױער פֿון מאַין אימעט
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Sur l’absence sans désir
Sur la solitude nue
Sur les marches de la mort
J’écris ton nom
Oyf dem opzayn on bagern
Oyf der eynzamkeyt der hoyler
Oyf di trep fun toyt afile
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף דעם אָפּזײַן אָן באַגערן
אױף דער אײנזאַמקײט דער הױלער
אױף די טרעפּ פֿון טױט אַפֿילו
שרײַב איך אױף דאַין נאָמען
Sur la santé revenue
Sur le risque disparu
Sur l’espoir sans souvenir
J’écris ton nom
Oyf dem umker fun gezuntzayn
Oyf farshvundener sakone
Oyf der hofnung on dermonung
Shrayb ikh oyf dayn nomen
אױף דעם אומקער פֿון געזונטזײַן
אױף פֿאַרשװונדענער סכנה
אױף דער האָפֿנונג אָן דערמאָנונג
שרײַב איך אױף דײַן נאָמען
Et par le pouvoir d’un mot
Je recommence ma vie
Je suis né pour te connaître
Pour te nommer
Liberté.
Un durkh makht fun ot dem vort nor
Heyb ikh vider on mayn lebn
Kh’bin geboyrn dikh tsu kenen
Un dikh ontsurufn
Frayheyt
און דורך מאַכט פֿון אָט דעם װאָרט נאָר
הײב איך װיװער אָן מײַן לעבן
כ’בין געבױרן דיך צו קענען
און דיך אָנצורופֿן
פֿרײַהײט